کولر گازی
کولر گازی را ویلیس کریر در سال ۱۹۰۲ میلادی اختراع کرد.
نوعی دستگاه تهویه است که به کمک سیکل تبرید تراکمی، گرما را از اتاق گرفته و آن را در خارج اتاق دفع میکند.
در بعضی دستگاهها امکان معکوس کردن این سیکل یا چرخه وجود داشته و میتوان کولر را تبدیل به پمپ حرارتی کرد و در فصل زمستان از آن برای گرمایش استفاده کرد.
هر دستگاه کولر گازی از چهار جزء اصلی کمپرسور، کندانسور، اواپراتور و شیر انبساط یا لوله مویین تشکیل میشود.
در کولر گازی از گازهای مخصوص تبرید از جمله R-22 یا R-134a یا R-404 و … استفاده میشود.
این گازها در بعضی موارد به شدت برای لایه ازون کره زمین مضر بوده و به همین دلیل در حال جایگزینی با گازهایی هستند که برای محیط زیست و لایه ازون مخاطرات کمتری داشته باشد.
تهویه مطبوع شاخهای از تأسیسات در مهندسی مکانیک میباشد که، با توجه به عملکرد و کاربری سیستمهای مختلف در این زمینه، متنوع است.
کولر گازی – دستگاه کولر گازی – انواع کولرگازی – دستگاه تهویه
انواع کولر گازی
تهویه مطبوع شاخهای از تأسیسات در مهندسی مکانیک میباشد که، با توجه به عملکرد و کاربری سیستمهای مختلف در این زمینه، متنوع است.
کولر گازی در چند مدل ساخته میشود:
- کولر گازی یک تکه یا پنجرهای سرد و گرم
- کولر گازی دو تکه (اسپلیت) سرد و گرم
- کولر گازی پرتابل (قابل حمل)
- کولر گازی ایستاده سرد و گرم
- کولر گازی سقفی یا کاستی سرد وگرم
- کولر گازی داکتی یا کانالی سرد و گرم ،در این نوع ممکن است گرمایش به صورت کویل آب گرم باشد.
- کولر گازی چند شعبه یا مولتی وی در ظرفیتهای 38000 BTU به بالا در دو نوع تک فاز و سه فاز تولید میشود.
- کولر گازی دوتکه یا کولر گازی اسپلیت
کولر گازی اسپلیت از دو واحد مجزا ساخته میشود
یونیت خارجی شامل کمپرسور و کندانسور است که در خارج از ساختمان نصب میگردد و یونیت داخلی که واحد تبخیر (اواپراتور) در آن جای دارد در داخل ساختمان جای میگیرد، یونیت خارجی و یونیت یا پنل داخلی توسط دو لوله مسی یا آلومینیومی به همدیگر مرتبط هستند. لوله باریکتر گاز سرد را از یونیت بیرونی به یونیت داخلی منتقل میکند و لوله ضخیمتر کار خروج و انتقال گاز گرم را به یونیت و کمپرسور بیرونی به عهده دارد.
این کولرها معمولاً دارای دستگاه کنترل از راه دور هستند. این نوع کولرها شامل دو مدل معمولی و اینورتر میشوند که در مدل اینورتر تا حداکثر شصت درصد (البته در شرایط ایدهآل) از مصرف انرژی را نسبت به مدل معمولی کاهش میدهد.
کولر گازی پرتابل
کولر گازی پرتابل یا قابل حمل، در ظرفیتهای پایین ساخته میشود و دارای حالت گرمایش نیز هست. این مدل کولر گازی دارای ریموت کنترل است و به دلیل شکل آن، برای فضاهای کوچک اجارهای یا استفاده موقت استفاده میشود. تمام بخشهای مختلف کولر گازی از جمله کندانسور، اواپراتور و… در یک مجموعه جا گرفتهاند و در حالت سرمایش، گرمای موتور از طریق لوله خرطومی پشت دستگاه به بیرون انتقال پیدا میکند. در نتیجه، این لوله خرطومی باید به پنجره یا منفذی که هوا را به بیرون انتقال میدهد وصل گردد.
در غیر این صورت، گرمای خارج شده از هوا دوباره از طریق همین لوله خرطومی به فضا برمی گردد و کار تهویه و سرمایش به درستی انجام نمیشود. اما در حالت گرمایش، نیازی به این کار نیست. گرمایش در این نوع کولر گازی از طریق هیتر انجام میشود که زیاد مقرون به صرفه نیست. اما امکان استفاده از این حالت در کولر گازی پرتابل در نظر گرفته شدهاست.
کولر گازی ایستاده
کولر گازی ایستاده بر خلاف پرتابل دو تکه است به این معنی دارای واحد خارجی و داخلی میباشند.
پنل داخلی آنها در داخل قرار میگیرد باید توجه داشت که پنل داخلی را نمیتوان مانند پرتابل حمل و جابجا کرد و پنل خارجی باید در فضای بیرون نصب گردد.
کولرهای ایستاده در دو نوع سه فاز و تک فاز (معمولی و اینورتر) تولید میشوند
کولر گازی ایستاده در ظرفیت 48000 BTU به بالا تولید میشوند به همین علت در سالنهای وسیع و بسیار بزرگ مناسب میباشد و استفاده میگردد.
کولرگازی پنجرهای
کولر گازی پنجرهای شامل کندانسوری است که در انتهای این اتاقک و به سمت بیرون است و یک فن کندانسور در پشت آن است که هوا از طریق آن دمیده میشود و به حذف گرما از کندنسورکمک میکند. این کولر گازیها به دلیل نداشتن ریموت کنترل و نداشتن حالت گرمایش، کمتر مورد استفاده قرار میگیرند.
کولرگازی دارای اینورتر (inverter) یا کم مصرف
نسل جدید کولرهای گازی یا اسپلیتها، کولرهای گازی دارای اینورتر یا مبدل میباشد؛ که خود بر دو نوع هستند
- آنهایی که سیستم کنترلی آنها با جریان مستقیم (DC) ولی موتور آنها با جریان متناوب (AC) همان برق شهر کار میکنند.
- آنهایی که شکل کامل با سیستم کنترلی و موتور جریان مستقیم (DC) کار میکنند.
در حقیقت اینورتر با استفاده از دو پارامتر ولتاژ و فرکانس باعث تغییر سرعت موتور کمپرسور میشود. در سیستم قدیمی کمپرسور هنگام استارت آمپر بسیار بالایی را حدود ۲۰ آمپر نیاز دارد و بعد از استارت به برای ادامه کار به آمپری حدود ۱۰ نیاز دارد که با رسیدن به دمای تنظیم شده در ترموستات کولر از کار افتاده و هنگامی که دما بین ۱ تا ۳ درجه افزایش یا در گرماسازی کاهش یافت کمپرسور استارت خوده و کار خود را مجدداً تا رسیدن به دمای مطلوب ادامه میدهد اما با توجه به مصرف و استهلاک بالا در استارت اولیه مصرف انرژی افزایش چشمگیری خواهد یافت که دما پیوسته در نقطه تنظیم شده ثابت باقی بماند.
نتیجه فشار ضربهای و پیوسته به موتور و شبکه سیمکشی و برق رسانی است اما واحدهای اینورتر جریان مستقیم شامل یک درایو فرکانس-متغیر هستند که میتواند سرعت راه اندازی و ادامه کار الکتروموتور کمپرسور (یعنی ظرفیت سرمایش/گرمایش دستگاه) کنترل کنند به این شکل که کمپرسور آهسته راهاندازی شده و با نزدیک شدن به دمای تنظیمی سرعت آن کاهش پیداکرده تا نیازی به استارت و استاپ پیوسته نباشد.
میکروکنترلر اینورتر چگونه کار میکند
یک میکروکنترلر، پیوسته از دمای محیط نمونه برداری کرده و سرعت موتور کمپرسور را کنترل مینماید و سیستم به ندرت خاموش و روشن میشود تا نیازی به انرژی اولیه استارت نباشد. این کار باعث صرفه جویی مصرف برق و افزایش عمر دستگاه میشود. اما این نکته مهم را نباید از نظر دور داشت در زمانهایی که دمای هوا بسیار پایین یا بالا برای استفاده در ساختار گرمایش یا سرمایش میباشد هر دو سیستم قدیمی و اینورتور با دور حداکثر کار میکنند و در عمل تفاوتی در میزان مصرف انرژی آنگونه که شرکتهای سازنده تبلیغ میکنند ندارند. بدیهی است با توجه به گرانی سیستمهای دارای اینورتور و این امر طبیعی باید نسبت به خرید آنها بیشتر اندیشه نمود.
کمپرسور کولرگازی
کمپرسور نوعی دستگاه مکانیکی است که گاز کم فشار را به داخل کشیده و آن را متراکم کرده و فشار آن را افزایش میدهد. در هنگام افزایش فشار، دمای گاز فشرده شده افزایش مییابد. زمانی که این گاز میخواهد از داخل کمپرسور خارج شود، با عبور از یک سیستم خنککننده دمای گاز کاهش میباید. کمپرسورها از متداولترین و رایجترین دستگاههایی میباشند که امروزه در بسیاری از صنایع از جمله در کولر گازی و یخچال و… مورد استفاده قرار میگیرد. کمپرسورهای به کار رفته در سیستمهای تهویه به سه دسته تقسیم میشوند:
- کمپرسور رفت و برگشتی یا سیلندر پیستونی
- کمپرسور دوار
- کمپرسور فنری یا چرخشی (اسکرال)
نمودار فشار حجم یک چرخه تبرید
کولرهای گازی مطابق چرخه تبرید تراکمی کار میکنند. در این چرخه گرما از منبع سرد گرفته شده و در منبع گرم دفع میشود. مطابق قانون دوم ترمودینامیک این کار به صورت طبیعی رخ نمیدهد و برای انجام آن باید کار فیزیکی انجام داد.
چرخه ساده یک چرخه تبرید تراکمی در سرمایش
کندانسینگ یونیت
داخل یونیت خارجی دستگاه که کندانسینگ یونیت خوانده میشود یک کمپرسور گاز، یک کندانسور و یک فن خنککننده وجود دارد که عملکرد آن همانند یخچال و فریزر میباشد. کمپرسور، گاز کم فشار دما پایین را از اواپراتور مکش کرده و آن را متراکم میکند. با متراکم شدن گاز، دما و فشار آن افزایش مییابد. این گاز برای کاهش دما به کندانسور فرستاده میشود.
با عبور گاز داغ از کویلهای کندانسور و عبور پر سرعت هوای محیط از روی لولهها توسط فن، این گاز پرفشار تبدیل به مایع پرفشار و نسبتاً داغی میشود. با عبور این مایع پرفشار از لوله مویین، فشار و دما به شدت افت کرده و تبدیل به یک مایع کم فشار دما پایین میشود. این مایع کم فشار از کویلهای اواپراتور عبور داده میشود و به دلیل پایین بودن نقطه جوشش آن به سرعت گرمای محیط را به خود جذب کرده و تبدیل به گازی کم فشار میشود. این گاز کم فشار برای ادامه چرخه دوباره به کمپرسور بازگردانده میشود.
تفاوت کولر گازی با کولر آبی
کولرهای آبی با بهرهگیری از مقدار آنتالپی بالای تبخیر آب کار میکنند. با تبدیل فاز آب مایع به بخار آب، میتوان دمای هوای خشک را به شدت کاهش داد. این کار نسبت به تبرید تراکمی انرژی بسیار کمتری مصرف میکند. به علاوه کولرهای آبی در مناطقی با آب و هوای بسیار خشک، این مزیت را نیز دارد که با ادامه کارکرد، خشکی هوا را کاهش داده و باعث آسایش بیشتر ساکنان آن میشود. هرچه آب و هوا خشکتر باشد کارایی و راندمان کولرهای آبی افزایش مییابد. کولرهای آبی در مناطق شرجی کارایی چندانی ندارند.
هر کولر آبی بسته به ظرفیت آن بهطور متوسط بین 5-26 تا ۴۵ لیتر آب در ساعت مصرف میکند یعنی در شبانهروز مقداری تقریباً معادل ( ۷۰۰ لیتر). به بیانی ساده، واحدی مسکونی با مساحت ۱۵۰ تا ۱۷۰ متر با کولری به ظرفیت ۷۰۰۰ فوت مکعب در دقیقه، تقریباً ۸۰۰ لیتر آب را در طی شبانهروز تبخیر میکند.
مزایای کولر گازی
کولر گازی در صنعت تهویه و تبرید از جایگاه خاصی برخوردار است. زیرا:
- به سرعت از گرمای محیط میکاهد و در واقع تهویه مطبوع را حاصل میکند، زیرا هم رطوبت، هم دما را کاهش میدهد و هم با داشتن فیلتر ذرات معلق در هوا را با فیلتر خود از هوای اتاق جدا میکند.
- کولر گازی در محیطهای شرجی کارایی خود را از دست نداده و مناسب است.
- کولر گازی در واقع یک موتور گرمایی هست که گرما را از محیط سرد به محیط گرمتر یا بیرون انتقال میدهد؛ ولی کولر آبی یا کولر تبخیری گرمای محیط را به آب که مجبور به تبخیر میشود در کابین کولر انتقال میدهد.
- در محیطی که کولر گازی نصب میشود مکان باید از محیط بیرون ایزوله باشد؛ ولی در کولر آبی محیط ایزوله معنا ندارد چون کولر آبی باید در محیط بیرون نصب باشد.
- چرخه انتقال گرما در برخی کولرهای گازی میتواند معکوس شود و از آن میتوان به عنوان بخاری نیز استفاده کرد؛ ولی در کولر آبی این امکان وجود ندارد.
- استفاده از کولرهای گازی به عنوان جایگزین کولرهای آبی میتواند مانع ورود آلودگی از محیط خارج به داخل ساختمان شود و علاوه بر این هوای داخل نیز مورد تصفیه قرار میگیرد.